Базарова
Весиле (4 сыныф талебеси)
"Шембие
къартанамнынъ омюр саифелери"
Шембие битамнынъ омюр
саифелери
Меним адым Весиле. Мен 10 яшындам. Окъумагъа,
йырламагъа, нагъышламагъа севем, инглис тилини огренем. Къырымтатар оюн
тёгерегине къатнайым. Бош вакътымда къартанмнен отурып, онынъ аяты акъкъында
икяелерини динлемеге севем. Къартнамнынъ
эски аиле фотоальбомыны саифелеп онынъ кечирген омюрини сизге де беян этмеге
истейим.
Къартанам
Шембие Смаилова 1935 сенеси октябрь
2 Къырымнынъ Фрайдорф районынынъ
Яшлав-Отар коюнде (шимди поселок Новоселовское) дюньягъа кельди. Бабасы шу койнинъ
молласы Менназиев Смаил 1879 сенеси, анасы исе Ягъяева Лятифе 1889 сенеси догъгъан. Къартанамнынъ
аилеси 8 джандан ибарет экен: беш къыз,
бир огълан, анасы ве бабасы.
Балалыгъы,
эписи кой балаларынки киби кечкен. Сакъланчакъ,ашыкъ, топ оюнлары ойнагъанлар,
сонъра даа йипке къамгъакъ(перекати поле)
байлап чель бою чапкъалагъан. Достларынен берабер эки километр авлакъта олгъан
Бурнакъ коюне баргъанлар. Анда битамнынъ аласы Асие яшагъан. Шембие къартанам
оларнынъ эвине кельгенинен аласы биринджиден эвдекилернинъ ал-хатырыны сорап,
сонъра: "Ашамагъа не истейсинъ, къызым?"- деп сорагъан. Къартанам,
айтмагъа утанып, топракъта ярым ай ресимини сыза экен, бу реисим чиберек
истегенини бильдирген. Асие аласы тез-тез бир къач чиберек къавурып ашаткъан.
Ашагъанларынен балалар озь эвлерине къайткъанлар.
Шембиенинъ
шенъ балалыкъ аятыны 1944 сенеси халкъымызнынъ башына кельген сюргюнлик
фаджиасы бозгъан. Къартанам о вакъыт докъуз яшында экен.
Шу дешетли куньлерни
къартанам бойле хатырлай:
- Саат дертте аскерлер
тюфеклери иле къапуларны бар кучюнен урып, бутюн аилени уяттылар. Анам
къоркъудан пек шашмалады. Беш баланы тешектен тургъузып, полгъа отургъызды ве
эпимизге сув ичирип, динимиздже:
-Бисмиллях, Аллах бизге ярдымджы олсун! - деп дуа окъугъан
эди. Аилемизнинъ алтынджы баласы даа
къундакъта эди. 10 дакъкъа ичинде анам
тикиш машинадан гъайры бир шей алмагъа етиштирамады. Балаларны елгъа чыкъарып, арабагъа отургъызып койнинъ
четиндеки къую янына алып кеттилер. Энди балалагъан сыгъырымыз, копегимиз Кокман артымыздан чапа эдилер.
Солдатлар копекни тюфектен аттылар. Биз, балалар, оны корип окюр-окюр
агъладыкъ.
Бабам шу
вакъытта эвде ёкъ эди, о джамиде саба Эзаныны окъуй эди. Бутюн кунь сабадан
акъшамгъадже къую янында сувсыз, ашсыз турдыкъ. Къуюда сув бар эди, амма онынъ
янында озь эвинден чыкъмагъа истемеген, солдатларгъа къаршылыкъ япкъан ве онынъ
ичюн ольдюрильген адамнынъ джеседи бар
эди. Акъшам маалесинде юк машиналар кельди, бутюн халкъны оларгъа юкледилер.
Къадын ве
балаларны, къартларны юк машиналарда
Кезлевге алып кеттилер. Кучь иле урып итеклеп адамларны эписини
вагонларгъа юкледилер. Вагонлар ичинде
отурмагъа чаре ёкъ эди, агъыр хасталардан гъайры эписи сыкъылып аякъ
устюнде тура эдилер. Вагон къапуларыны шатырдынен къапатып, мыкъладылар. Пис,
сувсыз, пенджересиз, аякъёлсыз вагонларда нефес алмагъа чареси ёкъ эди. Эписи
агълай, къычыра, дуа окъуй эди, имдан сорай эдилер, амма кимсе оларны эшитмей
эди. Поезд токътагъанда олюлерни чыкъара эдилер. Такъатсызлангъан адамлар сув,
аш сорай, темиз ава алмагъа ашыкъа эдилер. Солдалар бизге бакъып устюмизден куле эдилер. Эр кез, чарелерине
коре, озьлерини бакъа эдилер. Къадынлар
кимерде тенеке устюнде питечиклер пиширмеге етиштире эдилер. Поезднинъ сесини
эшитип, адамлар вагон ичине къайтмагъа ашыкъа эдилер.
Бир кунь, мен, башым
тюбюне тешемек ичюн, токътагъан еримизде от джыя эдим, поезд апансыздан еринден
кочьти ве мен озь вагоныма отурмагъа етиштирамадым. Мен аз къалдым поездден
артта къалмагъа, тек сонъки вагонгъа отурып етиштирдим. Бир сутка мен башкъа
адамларнен, ана-бабасыз, якъынларым олмагъан вагонда кеттим. Бойле
зорлукъларнен елумыз бир айгъа къадар сюрди. Бизни Мирзачель - "ачлыкъ
чель" деген ерде ташладылар. Эпимизни арабаларгъа отургъызып, памукъчылыкъ
ерлерге, баракларгъа ерлештирдилер. Баракларнынъ тюбю топракъ эди, онынъ ичюн
аякъ тюбюне тобан тешей эдик. Пенджере, къапу олмагъан одаларда 8-10 аиле яшай эдик. Бир яз ичинде Яшлар - Отар коюнинъ сакинлерининъ ярысы
къадар ачлыкъ, тиф ве дизентерия хасталыгъындан эляк олдылар. Хасталыкъларнынъ
чокъусы, темиз сув олмагъанындан эди. Адамлар голь, арыкълардан пис сувны
ичмеге меджбур эдилер.
Аилемизнден 2 татам,
бабам ве 9 айлыкъ Мустафа огълан къардашым ольдилер. Анам, мен озюм ве Султание татам, къыз къардашым Шейде, о
вакъыт 4 яшында эди, сагъ къалдыкъ. Султание татам шимди 90 яшында.
Къыз къардашымнен
экимиз ашайт тапмакъ умютинен базаргъа бара
эдик. Куньайлан къабукъларыны корьсек, бутюн данечиклерини сайлап ала эдик.
Бир кунь хавуч
къалымтысыны тапып эвге кетирдик, къартанам оны эпимизге болип берди, озю ашамады. Сонъра мен бир зенгин адамгъа ишке
кирдим. Консерва къутучыкъларны бири-бирине урып тарлада къушларны къувалай
эдим. Кунь сонъунда манъа мысырбогъдай унундан бир питечик бере эдилер. Эвге
бир десте ачылмагъан памукъ кетирип,
сабагъадже оларны темизлей эдик. Бу иш ичюн бизге машлы шорба бере эдилер.
1946 сенеси.
Вазиетимиз эийлешмеди. Тикиш машинаны колхоз реисинден бир къач чанакъ маш
шорбасына денъиштирдик. Не тапсакъ ашай эдик: жмых, памукъ урлугъыны, чешит
ешилликлерни. Бир кунь акъшам эпимиз юкъламагъа яткъан эдик, амма анам саба
еринден турмады. Эки кунь девамында, анам энди ольгенини бильмейип, биз
татамнен онынъ янында ятып къыздырмагъа тырыша эдик. Шу гедже шакаллар олюни
дуйып увулдай эдилер. Баракнынъ
къапулары ёкъ эди, онынъ ичюн къоркъунлчы айванлар ичерге кирерлер деп, сакъынып,
къамышларнен къапата эдик. Бир къач куньден сонъ анамны ве башкъа олюлерни
арабагъа къоюп бир ергедир алып кеттилер. Къартанам да ольген сонъ вазиетимиз
даа пек агъырлашты. Адамлардан садакъа сорамагъа меджбур олдыкъ, рус тилини бильмегенимиз ичюн
ярдым сорап элимизни узата эдик.
Авучымызгъа бирер
къашыкъ каша къоя эдилер, биз де къуванып эвге къайта эдик. Эртеси куню кой
сакинлерининъ къапуларына кене барсакъ, бизни къувалай эдилер.
1947 сене
башлады…Кимдир бизни, эки ач къыз баланы балалар эвине алып кетип берди.
Татамнен экимиз айырылмайып, даима берабер ашай, ойнай, юкълай эдик. Балалар
эвинде яшайыш енгиль дегиль эди, мында елда къалгъан хырсыз, оксюз, чая балаларны кетире эдилер. Буюклер кучюклерни
къоркъузып берильген отьмек, шекер, ашларымызны алып, бизни ынджыта эдилер. Кунъдюзлери
буюк балалар "авгъа" кете эдилер, куньайлан, алма, ешиль зердали,
эрик, нар хырсызлай эдилер. Оларны балалар багъчасына кетирип кучюклернен
отьмекке денъише эдилер. Акъылымда бар, Разие деген къызчыкъ ачлыкътан ольдю.
68 йыл кечти, амма о къызнынъ козьлери
огюмден кетмей, санки тюневи олгъан вакъиалар. Комсомол азалары кучюклерни
къорумагъа тырыша эдилер оларнынъ ашагъанларына мукъайт ола эдилир. Балалар
эвнинъ озь ходжалыгъы(хазяйствосы), багъчасы бар эди. Балалар невбетнен барып
олгъан берекетни джыймагъа ярдым эте эдилер. Бир
кунь, татамнен экимиз юкъламагъа
яттыкъ, саба исе о энди янымда ёкъ эди.
Мен оны къыдырып агъламагъа башладым. Манъа оны башкъа бабалар эвине алып
кеткенлерини айттылар. 1968 сенеден
берли мен татамны тапып оламайым. Оны къыдырып мектюплер яздым, чешит балалар
эвине бардым, амма ойле де тапамадым.
Къартанам балалар
эвинде 7 сыныфны битирди. 1953
сенеси Самаркандда тиббиет техникумына
эмширеликке окъумагъа кирди ве 1955 сенеси оны битирип зенааты боюнджа ишке кирди. 32 йыл Заялинск районынынъ хастаханесинде эмшире олып чалышты. "Ветеран труда" унваныны къазанды.
1958 сенеси
койде тракторист олып чалышкъан Абкеримов Ризанен таныш олгъан. Олар
эвленип къоранта къургъанлар ве 5 бала
тербиелегенлер. Огълу - Решат, дерт къызы: Шейде, Эльвира, Венера ве Земфира. Аллагъа
шукюр, сагъ-селяметлер, эписининъ къоранталары бар. Къартанамнынъ 12 торуны,
алты торундан торуны бар. Къартанамнен къартбабамнен
берабер 40 йыл омюр корьгенлер. Къартбабам 1991 сенеси, 63 яшына келип кечинди.
Шембие къартанама "Чокъ балалы ана"
унваны берильди. "Джиан дженкининъ иштиракчиси" весикъасы ве чокъ медаллери да бар.
Мен озь
къартанам иле гъурурланам. Окъадар аят зорлукъларыны корип, битам мераметлик,
алидженаплыкъ чизгилерини джоймады.
Аллах онъа кучь, такъат берсин. Даа чокъ йыллар девамында янымызда олып
бизни къувандырсын.
Базарова Весиле , 4 сыныф МБУМ "Мектеп-лицей"»
Комментариев нет:
Отправить комментарий